Listopad miesiąc świadomości raka prostaty i raka jąder. Objawy, diagnoza, leczenie

Listopad na całym świecie  to miesiąc świadomości raka prostaty i raka jąder. W tym miesiącu szczególną wagę poświęca się edukacji. Poniżej podsumowaliśmy wszystkie najważniejsze informacje na ten temat – m.in. diagnostykę i leczenie, a także polecane działania profilaktyczne.

Listopad został na całym świecie uznany miesiącem solidarności z mężczyznami zmagającymi się z nowotworami gruczołu krokowego oraz rakiem jąder. To szczególny czas by edukować, promować profilaktykę i czujność onkologiczną. Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów, rak gruczołu krokowego jest w Polsce drugim co do częstotliwości zachorowań nowotworem u mężczyzn.

Statystyki raka prostaty w Polsce 

Jak wynika z raportu „Nowotwory złośliwe w Polsce" z 2021 roku, 48 mężczyzn otrzymuje codziennie diagnozę raka prostaty. Rak gruczołu krokowego jest w Polsce jednym z najczęstszych nowotworów u mężczyzn.

Co roku wykrywa się go u ponad 15 tys. panów, a trend jest nadal wzrostowy – lekarze spodziewają się aż około 20 tys. przypadków rocznie. Śmiertelność z powodu raka prostaty jest w naszym kraju wyższa niż europejska średnia. Z danych wynika też, że każdego roku umiera na niego około 5 tys. mężczyzn.

Nowotwór ten rzadko występuje u panów przed 40. rokiem życia, choć inne dolegliwości prostaty coraz częściej. Większość zachorowań na nowotwory złośliwe gruczołu krokowego występuje w siódmej i ósmej dekadzie życia. Aż 87% z nich to panowie po 60. Zgodnie z informacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) łagodny przerost prostaty stwierdza się u połowy mężczyzn w wieku 60 lat i niemal każdego 80-latka – to aż około 90% populacji. Dane te prezentują skalę problemu, jakim są choroby prostaty.  

Rak prostaty – główny zabójca mężczyzn 

Szacuje się, że za około procent nowotworów, które dotyczą panów, odpowiada właśnie rak prostaty. Trzeba też dodać, że rak gruczołu krokowego wyróżnia się bardzo dużą dynamiką wzrostu zachorowalności przy wzroście śmiertelności. Szczyt zachorowań na raka jądra dotyczy mężczyzn w wieku od 20 do 39 roku życia – stanowią aż około 70% przypadków. Natomiast ryzyko raka prostaty wzrasta z wiekiem. Rak prostaty stanowi 23% wszystkich nowotworów diagnozowanych w Polsce.

W Polsce umiera procentowo więcej mężczyzn na raka prostaty niż w innych krajach Unii Europejskiej. Co roku z jego powodu umiera ok 5 000 mężczyzn.

Co to jest prostata i jakie pełni funkcje? 

Prostata, czyli gruczoł krokowy, pełni kilka ważnych funkcji. Jest elementem układu moczowo-płciowego mężczyzny. Znajduje się w miednicy, w okolicy krocza, pod pęcherzem moczowym. Jest to elastyczna tkanka łączna oraz mięśnie gładkie, których skurcze pozwalają wypchnąć płyn podczas wytrysku, będący częścią nasienia.

Prostata jest odpowiedzialna za produkcję płynu, w którym są plemniki. Pełni zatem ważną funkcję rozrodczą. Wspomniany płyn pełni funkcje odżywcze dla plemników, gdy przemieszczają się do komórki jajowej. W trakcie szczytowania mięśnie wokół prostaty kurczą się i następuje ejakulacja.

Najczęstsze choroby i problemy związane z prostatą 

Do problemów z prostatą zaliczamy raka prostaty, który jest pierwszym najczęściej diagnozowanym nowotworem u mężczyzn w Polsce. Długo może nie dawać żadnych objawów. Dość powszechnym problemem związanym z prostatą jest też jej przerost – objawy to zwykle kłopot z oddawaniem moczu. To efekt uciskania cewki moczowej przez gruczoł krokowy.

Kluczowe jest, aby każdy mężczyzna powyżej 40 lub 45 roku życia wykonał raz w roku badanie prostaty u urologa. Zalecane są także badania profilaktyczne wskazane przez lekarza.

Diagnostyka i leczenie chorób prostaty 

Zaleca się wykonywanie badań profilaktycznych i sprawdzenie ew. objawów urologicznych u lekarza specjalisty. Jednak w Polsce pacjenci późno zgłaszają się do lekarza – zwykle w zaawansowanym stadium choroby. Wczesna diagnoza i leczenie są̨ kluczowe dla skutecznego zwalczenia choroby.

Diagnostyka raka prostaty 

• Badanie palpacyjne gruczołu krokowego. Podczas badania palpacyjnego lekarz badający móże odczuć ewentualne nierówności, guzy lub inne nieprawidłowości w gruczole krokowym poprzez badanie per rectum (wprowadzenie palca przez odbyt).
• Badanie PSA (antygen specyficzny dla gruczołu krokowego). To badanie krwi mierzy poziom PSA, substancji wydzielanej przez prostatę. Podwyższony poziom PSA mógłby świadczyć o chorobach prostaty, w tym raku prostaty.
• Biopsja. Jeśli są podejrzenia co do obecności raka prostaty, wykonuje się biopsję, która polega na pobraniu próbek tkanki z gruczołu krokowego i jej badaniu pod mikroskopem.
• Badania obrazowe. W tym przypadku zleca się rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografie komputerową (CT), aby ocenić́ rozmiar i rozmieszczenie guza.

Leczenie raka prostaty 

Leczenie zależy od wielu czynników, takich jak stadium choroby, wiek pacjenta, ogólny stan zdrowia i preferencje pacjenta.          

• Obserwacja. W przypadku łagodnych przypadków konieczna jest obserwacja, co oznacza regularne badania i monitorowanie postępów choroby.
• Chirurgia. Prostatektomia, czyli usunięcie gruczołu krokowego, może być zalecane w przypadku raka prostaty w stadium początkowym.
• Radioterapia. Może być stosowana radioterapia zewnętrzna lub wewnętrzna (brachyterapia), aby zniszczyć komórki nowotworowe w prostacie.
• Hormonoterapia. Blokowanie działania hormonów płciowych (testosteronu) może pomóc w kontrolowaniu wzrostu raka prostaty.
• Chemioterapia. W niektórych przypadkach, gdy rak prostaty jest zaawansowany, stosuje się chemioterapię.
• Terapia celowana. Leki, które działają na konkretne czynniki wzrostu komórek nowotworowych, są czasem stosowane w leczeniu zaawansowanego raka prostaty.       
• Immunoterapia. Nowe metody leczenia, takie jak immunoterapia, są badane jako potencjalne opcje w leczeniu raka prostaty.

Leczenie raka prostaty powinno być omówione z lekarzem, który dobierze odpowiednią terapię w oparciu o indywidualne okoliczności pacjenta. Ważne jest również regularne monitorowanie po leczeniu.

Rak jąder 

Zachorowalność w Polsce na nowotwory jądra wzrasta w tempie 5% rocznie. Rak jądra może wystąpić u mężczyzny w każdym wieku. Stanowią one 1,6% nowotworów złośliwych u panów. Dotyczą głównie mężczyzn w wieku 20-44 lat. Co ważne, jest to najczęstszy nowotwór diagnozowany u młodych mężczyzn, czyli w wieku 15-35 lat. Odnotowujemy około 800 zachorowań na nowotwory jąder rocznie.

Profilaktyka, diagnostyka i leczenie raka jądra 

W większości przypadków rak jądra jest rozpoznawany przypadkowo przez pacjenta lub w trakcie okresowego badania jąder przez mosznę. Samobadanie ma bardzo duże znaczenie dla wczesnego rozpoznania. Każdy mężczyzna – m.in. podczas kąpieli – powinien zbadać jądra przez mosznę.

Warto to zrobić raz w miesiącu.

Postaw na czujność onkologiczną. Każda zmiana to sygnał, by umówić się na wizytę do urologa. Nie można też zignorować powiększenia jądra – objaw ten wymaga szybkiego zgłoszenia się do specjalisty.

Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla skutecznego zwalczenia tej choroby. Jest to jedna z najbardziej uleczalnych form raka, jeśli zostanie wykryta i leczona we wczesnych stadiach.

Diagnozowanie 

Lekarz może wykonać badanie fizyczne, podczas którego ocenia jądra w poszukiwaniu guzów, obrzęku lub nieprawidłowości. Ultrasonografia pozwala na dokładne zobrazowanie jąder i wykrycie ewentualnych zmian guzowatych. Oznaczenie poziomu markerów nowotworowych, takich jak alfa-fetoproteina (AFP) i białka śluzowego zarodka (HCG), może pomóc w diagnozie raka jąder. W niektórych przypadkach, gdy badania obrazowe nie pozwalają na jednoznaczną diagnozę, może być konieczna biopsja jądra, która polega na pobraniu próbki tkanki do badania mikroskopowego.

Leczenie raka jądra 

• Chirurgia. Chirurgiczne usunięcie guza jądra może być konieczne. W przypadku zaawansowanych przypadków może wymagać usunięcia obu jąder. Polega często na usunięciu całego jądra z powrózkiem nasiennym z dostępu pachwinowego.
• Radioterapia. Może być stosowana po operacji lub jako główna metoda leczenia w niektórych przypadkach.
• Chemioterapia. Bywa wybieraną formą leczenia w zaawansowanych lub agresywnych przypadkach raka jądra.
• Terapia celowana. Terapie te działają na konkretne molekularne cechy nowotworu, są badane jako potencjalne opcje leczenia.
• Chemioterapia adjuwantowa. W niektórych przypadkach po operacji stosuje się chemioterapię adjuwantową w celu zmniejszenia ryzyka nawrotu. Wykorzystuje cytostatyki, leki prowadzące do śmierci komórek nowotworowych.

Rak prostaty i rak jądra mogą być w 100% wyleczalne. Musi być jednak spełniony warunek – diagnoza musi zostać postawiona na wczesnym etapie. Pamiętaj profilaktyka i regularne badania mogą uratować życie.

Badaj się! Namawiaj na badania innych.  

Źródła:

https://onkologia.org.pl/pl/epidemiologia/nowotwory-zlosliwe-w-polsce   „Dramatyczne statystyki raka prostaty w Polsce” [w:] „Rzeczposplita”, 

https://www.rp.pl/diagnostyka-i-terapie/art37379381-dramatyczne-statystyki-raka-prostaty-w-polsce   

https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/rak-prostaty-czy-warto-sie-badac  

https://www.mp.pl/pacjent/onkologia/chorobynowotworowe/100849,rak-prostaty-objawy-przerzuty-leczenie-rokowanie

https://www.nfz.gov.pl/aktualnosci/aktualnosci-oddzialow/profilaktyka-raka-prostaty-i-jader-sroda-z-profilaktyka-w-ow-nfz-movember,633.html