Ciąża to szczególny czas w życiu kobiety. Niestety wiąże się też z obniżoną odpornością wynikającą z przystosowania się organizmu do obecności rozwijającego się płodu. Dlatego w tak ważnym okresie tym bardziej nie wolno bagatelizować żadnych objawów infekcji. Niezbędna jest profilaktyka, badania, a w razie potrzeby -  szybkie wdrożenie leczenia.

Infekcje okolic intymnych w ciąży

Infekcje okolic intymnych są szczególnie niebezpieczne w czasie ciąży, ponieważ mogą mieć szkodliwy wpływ na płód. Nieleczone zakażenia grzybicze czy bakteryjne dróg rodnych bywają przyczyną przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego i porodu przed wyznaczonym terminem. Częste występowanie infekcji w trakcie ciąży jest spowodowane rozpulchnieniem i przekrwieniem tkanek dróg rodnych. Mogą wystąpić już w pierwszym trymestrze, a później pojawiać się nawet kilka razy w ciągu dziewięciu miesięcy. Warto zaznaczyć, że u ciężarnych infekcje bakteryjne pojawiają się dosyć rzadko. Znacznie częściej występują grzybicze zakażenia pochwy.  

Grzybica pochwy w ciąży

Takie infekcje leczy się zazwyczaj łatwo i dość szybko. Zakażenia grzybicze atakują wtedy, gdy kobiety mają niższą odporność lub przeszły antybiotykoterapię. Po wystąpieniu dolegliwości takich jak: żółtawe, zielonkawe lub gęste i serowate upławy, które charakteryzują się silną, nieprzyjemną wonią, a towarzyszy im pieczenie, świąd, zaczerwienienie i ból, trzeba niezwłocznie skontaktować się z ginekologiem. Należy pamiętać, że niektóre leki bez recepty mogą negatywnie oddziaływać na płód, dlatego nie wolno leczyć się „na własną rękę”. Pacjentkom z grzybiczym zakażeniem pochwy przepisuje się zazwyczaj globulki dopochwowe i doustne preparaty. Leczenie trwa około dwóch tygodni. Warto zachować wstrzemięźliwość seksualną do momentu całkowitego wyleczenia.  

Konsekwencje nieleczenia

Należy dokładnie stosować się do wskazań lekarza, ponieważ niewyleczona grzybica pochwy może nawracać i powodować znacznie poważniejsze infekcje okolic intymnych, które są trudne do wyleczenia i mogą być groźne dla dziecka. Czasami zakażenia grzybicze powodują nadżerkę szyjki macicy, którą koniecznie trzeba wyleczyć przed porodem. Płód otoczony jest błonami płodowymi stanowiącymi naturalną barierę oddzielającą dziecko od dróg rodnych kobiety. Jeśli w ich okolicach istnieje stan zapalny, w trakcie pęknięcia pęcherza płodowego drobnoustroje mogą mieć kontakt z dzieckiem. Dlatego wszelkie infekcje pochwy trzeba wyleczyć przed terminem porodu, by noworodek, przechodząc przez kanał rodny, nie miał styczności z bakteriami, wirusami, grzybami, pasożytami itp. i nie nabawił się wrodzonego zapalenia spojówek lub zapalenia płuc.

Konsekwencje nieleczenia

Bakteryjne zapalenie pochwy w ciąży grozi m.in. poronieniem, przedwczesnym porodem, zapaleniem błony śluzowej macicy i przydatków, a także nawracającym zapaleniem dróg moczowych. Często od kobiet w ciąży wymaga się wyników posiewu z pochwy, by odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie, a w czasie porodu lub zabiegów położniczych chronić dziecko przed zakażeniem.

Dbaj o czystość i suchość okolicy narządów rodnych
Myj się dłonią, a nie gąbką czy myjką, ponieważ stanowią one siedlisko bakterii
Zrezygnuj z długich kąpieli w gorącej wodzie
Zawsze podcieraj się od przodu do tyłu
Nie używaj drażniących ani perfumowanych mydeł ani płynów do kąpieli. Najlepiej myj się płynami do higieny intymnej o kwaśnym pH
Noś bawełnianą bieliznę
Zrezygnuj z obcisłej odzieży, zwłaszcza wykonanej z tworzyw sztucznych
Pozwól skórze oddychać nocą, śpij bez dolnej bielizny
Jedz często jogurty zawierające żywe kultury bakterii
Ogranicz spożycie cukru i wypieków z białej mąki
 Nie stosuj irygacji, ponieważ zakłócona zostaje wtedy naturalna równowaga pochwowej flory bakteryjnej
Stosuj tabletki z kwasem mlekowym

Przed przystąpieniem do badania trzeba koniecznie przeczytać dołączoną do testu instrukcję obsługi. W opakowaniu znajdują się dwa oddzielne paski testowe, pozwalające na przeprowadzenie dwóch niezależnych badań. Wyniki testu otrzymujemy już po 10 sekundach. Wygodny w użyciu pH test pozwala na wygodną i pozbawioną skrępowania kontrolę zdrowia jednej z najbardziej intymnych sfer kobiecego ciała.

Przyczyny infekcji dróg moczowych w ciąży

Jedną z przyczyn są uwarunkowania anatomiczne. Cewka moczowa kobiety jest znacznie krótsza, przez co wszelkie patogeny mają łatwiejszą drogę do przebycia zanim zaczną namnażać się w pęcherzu moczowym powodując trudności w oddawaniu moczu. Infekcje dróg moczowych w ciąży zdarzają się stosunkowo często ponieważ kobiety w tym czasie mają obniżoną odporność wynikającą z przystosowania się organizmu do obecności rozwijającego się płodu. Poza tym wraz ze wzrostem ciąży, pęcherz oraz moczowody są coraz bardziej uciskane przez powiększającą się macicę. Prowadzi to do zwolnienia przepływu i niewielkiego zalegania moczu w pęcherzu moczowym, co stwarza w tym miejscu idealne warunki dla rozwoju bakterii. Dodatkowo, ucisk na pęcherz w połączeniu z wywołanym przez hormony rozluźnieniem mięśni ułatwia bakteriom, które normalnie znajdują się na skórze oraz w kale, przejście do dróg moczowych i wywołanie choroby.   Wśród przyczyn zwiększających ryzyko wystąpienia zapalenia pęcherza moczowego w ciąży jest też aktywność seksualna, ponieważ w trakcie seksu członek, drażniąc okolice cewki moczowej, może przenieść bakterie obecne na sromie. Rozwojowi bakterii sprzyja także obecność glukozy i białka w moczu (białkomocz) oraz zmiana jego odczynu z prawidłowego – kwaśnego w kierunku bardziej zasadowego. Wynika to z faktu, że kobiety ze stwierdzoną cukrzycą mają większe prawdopodobieństwo wystąpienia zapalenia pęcherza moczowego.

Objawy zapalenia pęcherza 

O zakażeniu układu moczowego w ciąży najczęściej świadczy wystąpienie tzw. objawów dyzurycznych, tj.:

• częste parcie na mocz, silna i nagła potrzeba oddania moczu      
• ostry kłujący ból w okolicy nadłonowej pieczenie w okolicy cewki moczowej, a także w trakcie oddawania moczu
• częste oddawanie moczu zwykle w małych ilościach, czasami tylko jedna, dwie krople
• wzrost temperatury ciała do 38 stopni Celsjusza
• ostry, nieprzyjemny zapach moczu, może być też on mętny

O zakażeniu układu moczowego może świadczyć również nadmierna ilość leukocytów w moczu w ciąży. Każdą dolegliwość należy zgłosić lekarzowi prowadzącemu ciążę, który z pewnością zleci odpowiednie badania i wdroży leczenie.  

Warto zaznaczyć, że jeżeli do powyższych objawów dołączą kolejne, takie jak:

• nudności,
• wymioty
• wysoka gorączka
• silny ból w okolicy lędźwiowej 

może to oznaczać, że doszło komplikacji tj.: odmiedniczkowego zapalenia nerek (znacznie rzadsze, ale zdecydowanie gorsze w przebiegu i skutkach), dlatego tak ważne są regularne badania i kontrola lekarska.  

Bezobjawowe zakażenie układu moczowego

U niektórych kobiet (kilku procent) infekcje układu moczowego przebiegają bezobjawowo (tzw. bazobjawowy bakteriomocz), co utrudnia diagnozę. Między innymi dlatego właśnie lekarz prowadzący ciąże, podczas comiesięcznych wizyt kontrolnych, zleca tzw. badanie ogólne moczu. Na jego podstawie, infekcja, nawet ta nie dająca żadnych objawów, zostanie odpowiednio wcześnie zauważona.   Niestety zdarza się, że nie zawsze możemy udać się do lekarza wtedy, gdy tego potrzebujemy, dlatego warto mieć w domowej apteczce szybkie testy, dzięki którym zaoszczędzimy sporo czasu.

Wykrycie w badanej próbce azotynów lub podwyższonego stężenie leukocytów wskazuje na rozwijającą się infekcję dróg moczowych. W takim przypadku należy koniecznie skonsultować się z lekarzem i rozpocząć terapię leczniczą, ponieważ nieleczone stany zapalne dróg moczowych mogą prowadzić do poważnych chorób.   Test na infekcję dróg moczowych wskazany jest przy obserwacji takich objawów jak problemy z oddawaniem moczu, pieczenie pęcherza, gorączka, bóle lędźwiowe czy ogólne złe samopoczucie. Przed przystąpieniem do przeprowadzenia testu należy dokładnie zapoznać się z informacjami na temat wykonania badania zawartymi w ulotce dołączonej do testu.  

Opieka lekarska i prawidłowe pobranie moczu

Czasami zdarza się też tak, że wyniki badania ogólnego moczu są prawidłowe, a kobieta ma objawy dyzuryczne. W razie wystąpienia bólu pęcherza, parcia na mocz czy pieczenia w czasie jego oddawania należy jak najszybciej udać się do lekarza.   Warto również wspomnieć, że na wynik moczu w ciąży wpływa sposób jego pobrania. Pacjentki wykonują taką zbiórkę samodzielnie, jednak powinny zostać wcześniej odpowiednio poinstruowane przez personel medyczny. Mocz należy pobrać do małego, czystego i suchego pojemniczka, który można kupić w każdej aptece, a w przypadku niektórych przychodni - otrzymać w rejestracji. Przed oddaniem moczu należy dokładnie umyć okolice cewki moczowej, wysuszyć najlepiej czystym ręcznikiem papierowym, a następnie pobrać mocz ze środkowego strumienia.

Profilaktyka i leczenie  

Jak w każdym przypadku, lepiej jest zapobiegać niż leczyć. Co możesz zrobić, by zapobiec wystąpieniu zapalenia pęcherza moczowego?  

1. Utrzymuj wysoką odporność organizmu poprzez spożywanie wartościowych posiłków, przeznaczanie odpowiedniej ilości czasu na odpoczynek, sen i ćwiczenia oraz unikanie nadmiernego stresu
2. Pij dużo wody niegazowanej (min. 2 litry), ponieważ dzięki niej „wypłukujemy” bakterie z układu moczowego
3. Ze względu na zawartość taniny – substancji zapobiegającej przyleganie bakterii do ścian dróg moczowych dobry będzie też sok żurawinowy lub tabletki z żurawiną. Dodatkowo zakwasza on mocz, a w niskim pH bakterie trudniej się namnażają ( będąc w ciąży zanim przyjmiesz te preparaty skonsultuj się z lekarzem)
4. Przyjmuj witaminę C (w naturalnej postaci, a nie w preparatach uzupełniających) – ma podobne działanie co sok żurawinowy
5. Unikaj słodkich napojów, ponieważ cukier sprzyja rozwojowi bakterii, a także kawy (nawet tej bezkofeinowej), herbaty i alkoholu, ponieważ napoje te mogą zwiększyć ryzyko powstania infekcji (alkohol w ciąży jest absolutnie niedopuszczalny)
6. Oddawaj mocz, gdy tylko poczujesz taką potrzebę, nie powstrzymuj się i nie opóźniaj udania się do toalety, zaleganie moczu w drogach moczowych również sprzyja rozwojowi infekcji
7. Myj dokładnie okolice narządów płciowych i opróżniaj pęcherz przed stosunkiem płciowym i po nim (warto wypić szklankę wody przed)
8. Podczas oddawania moczu staraj się za każdym razem dokładnie opróżniać pęcherz. W tym celu pochylaj się do przodu przy załatwianiu się albo dwa razy z rzędu opróżniaj pęcherz (po pierwszym oddaniu moczu odczekaj 5 minut i spróbuj ponownie)
9. Pozwól okolicy krocza oddychać. Noś tylko bawełnianą bieliznę i rajstopy z bawełnianym klinem w kroku; nie zakładaj obcisłych spodni ani rajstop pod spodnie, śpij bez majtek lub spodni od piżamy
10. Utrzymuj w czystości pochwę, okolicę sromu i krocza oraz chroń je przed podrażnieniami. Po skorzystaniu z toalety podcieraj się od przodu ku tyłowi, by bakterie z odbytu nie przedostały się do pochwy ani cewki moczowej
11. Codziennie myj okolice narządów płciowych
12. Unikaj kąpieli w pianie (w ogóle raczej korzystaj z prysznica niż z wanny). Nie używaj perfumowanych kosmetyków tj. talki, żele pod prysznic, mydła itp. (najlepsze będą te przeznaczone do higieny intymnej), a także perfumowanego papieru toaletowego
13. Nie korzystaj z publicznych basenów, które nie są odpowiednio chlorowane

Zapalenie pęcherza moczowego najczęściej ma podłoże bakteryjne, dlatego leczenie sprowadza się do włączenia odpowiednio dobranego antybiotyku. Powinien być on stosowany ściśle według zaleceń lekarza, zwykle przez kilka dni. W przypadku ciąży antybiotyk na zapalenie pęcherza wdraża się już w przypadku bezobjawowego bakteriomoczu, dlatego tak ważne jest wykonywanie okresowo zlecanego badania ogólnego moczu. Na podstawie wyniku, w uzasadnionych przypadkach lekarz może zlecić wykonanie dodatkowych testów np. posiewu moczu.   Niektórzy lekarze zalecają, by podczas zażywania antybiotyków, spożywać jogurt zawierający żywe kultury bakterii, co pozwoli na utrzymanie prawidłowej flory bakteryjnej w jelitach. Zapytaj swojego lekarza, które substancje probiotyczne uważa za bardziej wartościowe od innych.   Działania profilaktyczne mają na celu nie tylko zapobieganie wystąpieniu zapalenia pęcherza moczowego, ale stosowanie się do nich w trakcie przebiegu infekcji również pomaga ją zwalczyć.    

Konsekwencje braku leczenia

Do poważniejszej sytuacji dochodzi gdy nieleczone zakażenie układu moczowego powoduje, że bakterie wstępują do nerek. Z kolei nieleczona infekcja nerek może doprowadzić do porodu przedwczesnego, niskiej masy urodzeniowej dziecka i innych powikłań. Objawy infekcji nerek są podobne jak przy zapaleniu dróg moczowych, lecz często towarzyszy im gorączka (nawet powyżej 39 stopni C), dreszcze, obecność krwi w moczu, nudności i wymioty, ból pleców (w ich środkowej części, po jednej lub po obu stronach). Jeśli stwierdzisz u siebie takie objawy, natychmiast zgłoś się do lekarza.

W okresie ciąży należy szczególnie zatroszczyć się o swoje zdrowie. Regularnie się badać i dbać o odporność, która w tym okresie może być niższa.