Marzec – miesiąc świadomości raka jelita grubego. Objawy, leczenie, profilaktyka

Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów. W Polsce liczba przypadków zachorowań na raka jelita grubego z każdym rokiem rośnie. Dotyczy to zarówno mężczyzn, jak i kobiet. Rozwija się zwykle bezobjawowo, może uaktywnić się dopiero po wielu latach. Kluczowa jest profilaktyka – regularne wizyty w gabinecie lekarskim oraz wykonywanie badań profilaktycznych.

Marzec jest miesiącem świadomości raka jelita grubego – to podstępny i niezwykle trudny do wykrycia nowotwór. Często jest on diagnozowany w ostatniej chwili. Niemal 80 proc. nowotworów jelita grubego jest diagnozowanych w późnych stadiach, odsetek 5-letnich przeżyć to zaledwie około 40 proc. Dane są zatrważające. W razie wystąpienia przerzutów, po ich wycięciu 25-35% chorych przeżywa kolejne 5 lat. Rak jelita grubego jest w Polsce drugą najczęstszą przyczyną zgonów nowotworowych u mężczyzn, a u kobiet trzecią. Od kilku lat zachorowalność i umieralność na nowotwór jelita grubego wzrasta u obu płci.

Regularne badania kontrolne 

Regularnie wykonywane badania kontrolne mogą pomóc wykryć raka jelita grubego już we wczesnym stadium – zwiększa to szanse na jego wyleczenie. Rozwija się on z polipów, czyli z łagodnych zmian. Leczenie już występującego nowotworu, ale będącego we wczesnej fazie choroby, także jest łatwiejsze i może okazać się bardziej skuteczne.

Sygnałem, który powinien być dla nas alarmujący, jest krew w stolcu, a także niedokrwistość. Objawami anemii są z reguły przemęczenie i ogólne osłabienie organizmu. Występowanie krwawienia utajonego dotyczy około 76 procent chorych na raka jelita grubego. Jednak utajone krwawienie do przewodu pokarmowego nie jest możliwe do wykrycia w trakcie oglądania stolca. Dlatego podstawą jest wykonanie morfologii krwi oraz badania na krew utajoną w kale.

Można wykonać również prosty test na krew utajoną w kale FOB TEST.

Jest to jedno z najlepszych narzędzi w profilaktyce zachorowań na raka jelita grubego. To wiarygodne i proste w użyciu narzędzie diagnostyczne, które służy do użytku domowego. Czułość testu pozwala na wykrycie określonej ilości krwi w kale, co może wskazywać na zmiany chorobowe w obszarze jelita grubego. Każda osoba, która ukończyła 35 lat, przynajmniej raz w roku powinna przeprowadzić przesiewowe badanie na krew utajoną. Jeśli w rodzinie był już przypadek tego typu raka, regularną kontrolę warto rozpocząć szybciej – po ukończeniu 25 roku życia.

Przesiewowe badanie pod kątem raka jelita grubego 

Szansą na jego szybkie wykrycie są badania przesiewowe pod kątem raka jelita grubego, na które może zapisać się każdy 50-letni Polak. Można je wykonać co kilkanaście miesięcy. Wystarczy zarejestrować się na stronie internetowej Narodowego Funduszu Zdrowia. Osoby, które ukończyły 50. rok życia mogą zgłaszać się na kolonoskopię do 65. roku życia bez skierowania. Dodatkowo mogą z tego skorzystać osoby w wieku między 40 a 49 lat, których członek rodziny miał raka jelita grubego.

Poza tym pierwsze objawy zwykle umykają naszej uwadze albo wskazują na schorzenia i choroby układu pokarmowego. Sygnałem, który powinien wzbudzić onkologiczną czujność jest m.in. krew na/- w stolcu. Wśród symptomów tej choroby wymieniamy głównie:

• widoczną krew w stolcu (zwykle ciemnoczerwoną),     
• potwierdzone występowanie krwi utajonej w kale,
• anemię (niedokrwistość z niedoboru żelaza),
• nawracające biegunki,
• bolesne parcie na stolec,
• biegunki występujące naprzemiennie z zaparciami,
• wzdęcia i bóle brzucha, bóle krocza,
• krwawienia z odbytnicy,
• świąd odbytu,
• uczucie niepełnego wypróżnienia,
• zmianę rytmu wypróżnień,
• parcie na stolec mimo niemożności oddania go,
• stolce „ołówkowate”
• utratę masy ciała.

Jest też wiele czynników, które mogą zwiększyć ryzyko rozwoju nowotworu jelita grubego. Są to między innymi:

• predyspozycje genetyczne – występowanie nowotworu jelita grubego u członków rodziny pierwszego stopnia pokrewieństwa podnosi ryzyko zachorowania aż dwukrotnie,
• obecność gruczolaków w jelicie grubym,
• wiek – w grupie najwyższego ryzyka są zwykle osoby w wieku powyżej 65 lat (około 72% chorych na raka jelita grubego to osoby powyżej 65. roku życia),
• palenie papierosów i picie alkoholu,
• nieswoiste choroby zapalne jelit,
• zła dieta – dieta uboga w błonnik i bogata w tłuszcze nasycone, czerwone i przetworzone mięsa,
• nieodpowiedni styl życia, niska aktywność fizyczna i otyłość – stwierdzono zależność między nadwagą, wskaźnikiem masy ciała (BMI) oraz wyższym ryzykiem rozwoju raka jelita grubego, przede wszystkim u mężczyzn. Sport sprawia, że jelita lepiej pracują. 

Leczenie raka jelita grubego 

Podstawą leczenia jest zabieg chirurgiczny, który polega na wycięciu guza wraz z marginesem zdrowych tkanek oraz węzłów chłonnych. Coraz częściej w operacjach jelita grubego używane są także metody małoinwazyjne – jak m.in. laparoskopia. Także robot da Vinci zapewnia wysoką precyzję i minimalizuje ryzyko wystąpienia powikłań, urazu operacyjnego czy dużej utraty krwi. Krótszy jest też okres odzyskiwania sił, powrotu do aktywności życiowej i zawodowej. U pacjentów z miejscowo lub ogólnie zaawansowaną chorobą wdraża się leczenie łączone z chemioterapią. Jeśli chory ma także raka odbytnicy –  plan leczenia obejmuje też radio- lub radiochemioterapię.

Immunoterapia – lek na raka jelita grubego na liście leków refundowanych 

W Polsce liczba pacjentów walczących z tego typu nowotworem rośnie, dlatego Ministerstwo Zdrowia od 1 marca 2023 roku dodało do listy leków refundowanych immunoterapię. To nowoczesna terapia, która nie ma skutków ubocznych takich, jakie wiążą się z chemioterapią – jak m.in. wymioty, nudności, ogólne osłabienie czy utrata włosów. Leki te są skuteczne dla wąskiej grupy pacjentów – jedynie dla około 10 procent osób z rakiem jelita grubego, w tym tylko dla 5 procent z przerzutami. Te zmiany w refundacji dla wielu pacjentów onkologicznych są niezwykle ważne. Więcej niż połowa pacjentów ma bardzo dobre wyniki leczenia – immunoterapia jest dla nich szansą na wydłużenie życia lub całkowite wyleczenie.