Prostata – wszystko, co powinno się o niej wiedzieć

Prostata to inaczej gruczoł krokowy, określany również jako stercz, który pełni w męskim organizmie wiele istotnych funkcji. Gruczoł ten ma wielkość mniej więcej orzecha włoskiego, a umieszczony jest w miednicy, tuż pod pęcherzem moczowym. Prostata składa się z elastycznej tkanki łącznej i mięśni gładkich, których skurcze pozwalają w trakcie wytrysku wypchnąć z gruczołu płyn, który staje się częścią nasienia. Tkanki prostaty składają się z trzech stref, które mają różną specyfikę:

• strefa przejściowa – to strefa, która otacza cewkę moczową i która z wiekiem ma tendencję do przerastania, co przekłada się na problemy z oddawaniem moczu
• strefa centralna – to część stercza, która otacza nasieniowody ·        
• strefa obwodowa – otacza ona obie poprzednie strefy, osłania prostatę od zewnątrz i jest niestety tą częścią gruczołu, która jest obarczona ryzykiem powstania nowotworu.  

Gruczoł do zadań specjalnych  

Istnienie prostaty ma właściwie jeden cel – wspomóc męski organizm w procesie reprodukcyjnym. Jej główne zadania dotyczą bowiem wspomagania funkcji organów rozrodczych. W jaki sposób? To właśnie w sterczu produkowane są substancje, które następnie wchodzą w skład męskiego nasienia. Umożliwiają one plemnikom przetrwanie w pochwie, dzięki czemu może dojść do zapłodnienia. Płyn, który jest produkowany w gruczole krokowym, pozwala plemnikom zachować żywotność, ponieważ znajdują się w nim specjalne enzymy. Dzięki tym składnikom nasienie ma płynną konsystencję, która ułatwia mu dotarcie do kobiecej komórki jajowej. Szacuje się, że gruczoł krokowy produkuje aż jedną trzecią całej objętości męskiego nasienia. Prostata umożliwia również wypchnięcie nasienia na zewnątrz poprzez cewkę moczową, ponieważ w czasie wytrysku gruczoł ten kurczy się, jednocześnie blokując odpływ moczu. Stercz posiada jeszcze jedną właściwość – jego stymulacja może mieć znaczny wpływ na odczuwanie przez mężczyznę seksualnej przyjemności. W tym miejscu zadania prostaty właściwie się kończą, zatem usunięcie tego niewielkiego organu w przypadku wykrycia zmian chorobowych nie skutkuje żadnymi problemami zdrowotnymi.

Przerost prostaty

dotyka najczęściej mężczyzn po 50. roku życia. Powodem są zmiany zachodzące w organizmie wraz z wiekiem. Choroba skutkuje rozrostem komórek gruczołowych i podścieliska stercza. Rozrost ma charakter łagodny, ale może powodować wiele nieprzyjemnych dolegliwości, takich jak powikłania w obrębie układu moczowego. Dlatego panom cierpiącym na przerost prostaty dokuczają m.in. nawracające infekcje cewki i pęcherza. Infekcje bakteryjne, jeśli są nieleczone, mogą zostać przeniesione drogą płciową podczas stosunku na partnerkę, dlatego ich natychmiastowe i całkowite wyleczenie jest bardzo istotne.   Rozrost prostaty skutkuje również pogrubieniem ścian pęcherza, a także przerostem mięśnia wypieracza, w wyniku czego mocz zaczyna zalegać w pęcherzu i tworzą się zastoje. Może to przyczyniać się do tworzenia się kamieni moczowych w pęcherzu oraz w nerkach i powodować ich niewydolność. Najpoważniejszymi powikłaniami w tym przypadku mogą  być: urosepsa, czyli zakażenie bakteryjne całego organizmu oraz nagłe zatrzymanie moczu, które wymaga błyskawicznego wykonania zabiegu cewnikowania pacjenta.  

Objawami przerostu prostaty są:

• uczucie nieustannego parcia na pęcherz 
• problemy z opróżnieniem pęcherza do końca   
• konieczność częstszego oddawania moczu, także w nocy (nawet kilka razy)
• dłuższy czas potrzebny do rozpoczęcia opróżniania pęcherza   
• niewielka siła strumienia moczu
• śladowe ilości krwi w moczu
• całkowite zatrzymanie mikcji  

Objawy te powinny skłonić mężczyznę do udania się do lekarza. Przerost prostaty ma bowiem skutki nie tylko fizyczne, ale także emocjonalne – związane z odczuwanym dyskomfortem. Nie ma się czego wstydzić, bo badania pokazują, że co najmniej połowa mężczyzn po 50. roku życia boryka się  z tym problemem. Dla lekarzy to zatem zwyczajne i bardzo popularne schorzenie. Nadmiernie przerośnięty gruczoł krokowy wpływa także na życie seksualne, powodując u panów obniżone libido, zaburzenia erekcji oraz wytrysku,  a także mniejszą satysfakcję ze stosunków.  

Jakie badania wykonać?  

W przypadku tej choroby lekarze najczęściej zalecają: §  ogólne badanie moczu i posiew moczu §  pobranie wydzieliny gruczołu krokowego i oznaczenie stężenia swoistego antygenu prostaty (PSA) §  ultrasonografię układu moczowego z określeniem moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji §  uroflowmetrię (pomiar przepływu moczu przez cewkę w czasie mikcji) §  cystoskopię      

Zapalenie prostaty  

może występować w formie ostrej lub przewlekłej. Zapalenie przewklekłe może dotyczyć od 35% do nawet 50% panów po 50. roku życia. ]O przewlekłym zapaleniu mówimy wtedy, gdy dolegliwości zapalne, niezwiązane z infekcją bakteryjną, utrzymują się przez okres dłuższy, niż 3 miesiące. Co powoduje stan zapalny prostaty? Za powstanie ostrego zapalenia stercza  odpowiedzialne są zazwyczaj bakterie. Winowajcą są najczęściej bakterie bytujące w jelicie grubym, takie jak np. Escherichia coli. Nie zawsze jednak udaje się w badaniach określić czynnik zapalny. Powstawaniu stanów zapalnych gruczołu krokowego sprzyja wyżej już wspomniany łagodny rozrost gruczołu krokowego, a także: nadmierny stres, zwężenie cewki moczowej, zaburzenia hormonalne czy autoimmunologiczne, cystoskopia, a nawet problemy emocjonalne i duże obciążenie psychiczne.  

Objawy zapalenia prostaty  

Objawami świadczącymi o tym, że w prostacie rozwija się stan zapalny, mogą być:

• ból w okolicy krocza oraz odbytu
• tkliwość gruczołu w badaniu per rectum
• podwyższona temperatura ciała i ogólne złe samopoczucie
• ból odcinka lędźwiowego kręgosłupa
• słabszy strumień moczu
• częste oddawanie moczu, które bywa bolesne  

Objawy najczęściej rozwijają się w krótkim czasie i mogą być mylnie interpretowane jako zapalenie pęcherza, dlatego warto udać się z nimi do lekarza, zamiast próbować leczyć je samodzielnie ogólnie dostępnymi lekami. Forma przewlekła zapalenia prostaty charakteryzuje się nawracającymi objawami miejscowymi, tj. w okolicy krocza, bez objawów ogólnych. Towarzyszy jej silny ból dolnego odcinka kręgosłupa, okolicy krocza i odbytu, a także pieczenie i ból podczas oddawania moczu. Dochodzi do tego dyskomfort podczas wytrysku, jak również uczucie niecałkowitego opróżnienia pęcherza.  

Leczenie

Leczenie przerostu stercza odbywa się farmakologicznie lub – w najcięższych przypadkach –  operacyjnie.

Do sposobów farmakologicznych zalicza się zastosowanie antybiotyków – w przypadku, gdy jest to infekcja bakteryjna, a także leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Lekarz może przepisać również leki zmniejszające wielkość gruczołu, poprawiające działanie pęcherza oraz  działające rozkurczająco na mięśnie gładkie. Zmniejszają one obrzęki i przekrwienie dotkniętych chorobą okolic, wpływają także na większą elastyczność gruczołu krokowego i udrażniają pęcherz, przywracając równowagę w układzie moczowym. Z pomocą przychodzi tu natura, bowiem częstym wyborem są preparaty z wyciągiem z wierzbownicy drobnokwiatowej, pokrzywy zwyczajnej lub zawierające olej z pestek dyni. Ten ostatni warto również dodawać do potraw w ramach profilaktyki dolegliwości stercza. Urolodzy zalecają w niektórych przypadkach także leki, które zmniejszają wielkość gruczolaka oraz alfa-blokery.  Jeśli dolegliwości są nawracające, bardzo dokuczliwe i leczenie nie przynosi pożądanych skutków, może być konieczna resekcja stercza – czyli operacyjne usunięcie gruczołu krokowego.

Leczenie operacyjne konieczne jest w przypadku zalegania moczu w pęcherzu, przekładającego się na liczne dysfunkcje układu moczowego. Stosuje się tu zabieg cewkowej elektroresekcji - tzw. TUR, lub w razie konieczności operację tradycyjną przez powłoki brzuszne. Im wcześniej panowie zgłaszają się do lekarza, tym mniejsze ryzyko konieczności interwencji chirurgicznej, zatem nie warto odkładać wizyty u lekarza na później!

Każdego roku kilka tysięcy mężczyzn dowiaduje się, że cierpi na ten typ nowotworu. Przyczynami tej choroby mogą być czynniki genetyczne, np. występowanie nowotworów w rodzinie.

Inne czynniki to: niezdrowa dieta bogata w nasycone kwasy tłuszczowe i cholesterol, wstrzemięźliwość płciowa, nadmierna masa ciała, częste infekcje dróg moczowych, choroby przenoszone drogą płciową oraz siedzący tryb życia, a nawet ekspozycja na niektóre czynniki chemiczne  - m.in. kadm, arsen, ołów czy związki chromu.

Nowotwór prostaty może długo rozwijać się w ukryciu, dlatego tak ważne w jego przypadku są badania profilaktyczne.  

Objawy nowotworu prostaty 

należą do nich:

• częste oddawanie moczu
• parcia naglące
• bolesność uciskowa kości łonowej
• wrażenie niepełnego opróżnienia pęcherza
• trudności w rozpoczęciu oddawania moczu
• słaby lub przerywany strumień moczu
• krwiomocz 
• nietrzymanie moczu, obecność krwi w spermie
• zaburzenia wzwodu
• uczucie pieczenia podczas oddawania moczu
• ból w okolicy lędźwiowej, krocza i w podbrzuszu  

Jak łatwo zauważyć – objawy te częściowo pokrywają się z tymi pojawiającymi się przy łagodnym przeroście prostaty czy też zapaleniu prostaty.  

Jakie badania wykonać

Do badań diagnostycznych w przypadku nowotworu stercza zaliczamy:

• badanie per rectum (badanie palpacyjne przez odbytnicę)
• badanie USG
• oznaczenie poziomu swoistego antygenu sterczowego (PSA) we krwi
• ultrasonografię przezodbytniczą (TRUS)
• rezonans magnetyczny 
• tomografię komputerową
• scyntygrafię  

Jednak ostateczną diagnozę pozwala postawić dopiero biopsja gruczołu krokowego. Ostatecznie to badanie histopatologiczne pobranego materiału wykazuje, czy mamy do czynienia ze zmianą nowotworową.

Leczenie 

Rodzaj leczenia wybierany jest przez lekarza onkologa na podstawie stopnia zaawansowania choroby, jak również wieku pacjenta. Na etapie diagnostyki stwierdza się również stopień złośliwości raka stercza wg skali Gleasona. W zależności od powyższych czynników stosuje się leczenie za pomocą postępowania chirurgicznego, radioterapii lub leczenia systemowego, takiego jak chemioterapia czy terapia hormonami.

W przypadku zmian niezłośliwych zdarza się, że chorego obejmuje się tzw. baczną (aktywną) obserwacją i odracza leczenie.

W przypadku tego nowotworu najważniejsza jest profilaktyka i dwa – regularnie wykonywane – najważniejsze badania:  

• oznaczenie poziomu antygenu PSA we krwi
• badanie palpacyjne per rectum  

To pierwsze badanie panowie powinni wykonywać regularnie przynajmniej raz do roku. Dla panów, którzy niechętnie odwiedzają gabinety lekarskie i chcieliby w pierwszej kolejności wykonać badanie w domowym zaciszu, powstał PSA TEST, którego wynik pozwoli uspokoić nerwy lub zmobilizuje do szybkiej wizyty u specjalisty. Taki domowy test może być również dobrym pomysłem, by dyskretnie przypomnieć partnerowi, tacie czy dziadkowi o tym, że dbanie o swoją męskość to również troska o własne zdrowie.

Pozwoli to przekonać mężczyzn w naszym otoczeniu, że diagnostyki nie muszą od razu zaczynać od krępujących i stresujących badań. Warto jednak przekonać do przekroczenia drzwi gabinetu lekarza rodzinnego czy urologa, bo czas w przypadku nowotworu prostaty gra ogromną rolę.

Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większa szansa na leczenie zachowawcze i uniknięcie operacji, a także zatrzymanie objawów, zanim w dużym stopniu utrudnią życie.  

Warto również pamiętać o zdrowym trybie życia. Dbanie o prostatę to zdrowa dieta, unikanie alkoholu, papierosów i długich godzin w pozycji siedzącej, a także regularna aktywność fizyczna kilka razy w tygodniu. Do swojej diety warto włączyć produkty bogate w składniki mineralne takie jak cynk oraz witaminy B, C i D, a także ograniczyć cukier i nasycone tłuszcze zwierzęce. Pozwoli to nie tylko zadbać o prostatę, ale również cieszyć się dłużej ogólnym dobrym stanem zdrowia.