Wady zgryzu u dzieci – objawy, leczenie, profilaktyka

Nieprawidłowy zgryz często objawia się asymetrią na twarzy oraz wysuniętym lub cofniętym podbródkiem. Wpływa to negatywnie na wygląd i pewność siebie, ale także na czynności jamy ustnej. Mogą utrudniać gryzienie pokarmów, połykanie, żucie, a także wpływać na rozwój mowy.

Ponad połowa dzieci w szkolnym wieku ma wady zgryzu. Mogą one być źródłem kompleksów, wpływać na zaburzenia mowy, przyczynić się do chorób przyzębia, a także ścierania się zębów. Szybka reakcja jest tu kluczowa. Krzywy zgryz u dziecka to sygnał, by wybrać się na konsultację do ortodonty i jak najszybciej rozpocząć plan leczenia.

Zgryz u dziecka jest prawidłowy, gdy 20 mlecznych zębów jest ustawionych w równych, łukach półkolistych. Te z kolei kontaktują się ze sobą, z zachowaniem środków symetrii łuku górnego i dolnego. Między zębami nie ma szpary ani w pionowym, ani w przednio-tylnym wymiarze.

 Co to jest krzywy zgryz? 

Krzywy zgryz jest dość powszechną wadą ortodontyczną – to nieprawidłowości w budowie narządów jamy ustnej. Polega na zachodzeniu zębów dolnych na górne. To niewłaściwe ustawienie zębów lub łuków zębowych oraz zaburzenie ich relacji względem siebie.

Ortodonta może zalecić odpowiednie leczenie, w tym np. noszenie aparatów ortodontycznych lub wykonywanie zabiegów chirurgicznych. Ważne jest, aby rozpocząć leczenie jak najwcześniej, ponieważ im wcześniej zostanie podjęte, tym łatwiejsze będzie leczenie i tym lepsze będą wyniki końcowe.

Rodzaje krzywego zgryzu u dzieci 

Nieprawidłowości w budowie narządów jamy ustnej zaburzają jej funkcjonowanie, dlatego wymagają korekty. W zależności od ułożenia zębów i łuków zębowych wyróżniamy różne rodzaje wad zgryzu.

Najczęściej są to:

• tyłozgryz – brak styku przednich zębów. Dolny łuk zębowy jest cofnięty w stosunku do górnego przy zwarciu. W tym przypadku widoczne jest m.in. cofnięcie dolnej wargi; 
• przodozgryz – dolny łuk zębowy jest wysunięty w stosunku do górnego; dolne zęby nachodzą na górne. Objawy tego zaburzenia to wysunięcie dolnej wargi i wygładzeniem wargowo-podbródkowej bruzdy;
• zęby odseparowane – duże szpary międzyzębowe;
• zgryz krzyżowy – zachodzenie zębów dolnych na górne w całym odcinku albo na wybranych odcinkach;
• zgryz otwarty – wydłużenie dolnej części twarzy. Nie ma brak kontaktu między dolnymi a górnymi zębami przy zwarciu łuków zębowych;
• zgryz głęboki – duże, widoczne nachodzenie siekaczy górnych na dolne, widoczne staje się skrócenie dolnej części twarzy;
• zgryz przewieszony – efekt poszerzenia szczęki lub zwężenia żuchwy. Ruchy boczne żuchwy są ograniczone, a to przeszkadza w przeżuwaniu;
• stłoczenia – zbyt duże zęby w stosunku do wyrostków zębodołowych.

Przyczyny i objawy 

Krzywy zgryz u dzieci to problem, który może wpłynąć na zdrowie jamy ustnej i ogólnie na zdrowie dziecka Przyczyny krzywego zgryzu mogą być różne – między innymi wady genetyczne w postaci nieprawidłowego rozwoju szczęki lub żuchwy. Powstają one w wyniku nieprawidłowego przebiegu ciąży. Powodem może być też nadmierny stres i zła dieta czy nadużywanie leków przez ciężarną. Ważny jest też przebieg porodu – np. poród kleszczowy.

Inne przyczyny to wrodzone wady zgryzu, nieprawidłowe przyzwyczajenia jamy ustnej, wadliwe nawyki żywieniowe lub brak odpowiedniej higieny jamy ustnej. Najczęstsze objawy to zaburzenia w funkcjonowaniu żuchwy, asymetria warg czy zapadnięcie dolnej wargi.

Ważny jest rozwój dziecka przez pierwsze lata życia, a przede wszystkim wpływ rodzica na unikanie złych nawyków. Są to m.in. nadmierne ssanie smoczka lub palca, częste trzymanie języka między zębami, obgryzanie paznokci, zgrzytanie zębami (bruksizm), papkowata dieta czy leniwe żucie pokarmów. Ubytki próchnicowe i wady zgryzu mogą też być spowodowane żuciem jednostronnym albo niechęcią malucha do gryzienia lub żucia twardych produktów spożywczych.

Konsekwencje krzywego zgryzu 

Wadliwy zgryz może prowadzić do występowania zaburzeń w czynnościach oraz w budowie narządów jamy ustnej. Większe jest też ryzyko występowania urazów, pogorszenia kondycji i zdrowia zębów oraz przyzębia. Dziecko może mieć trudności z rozwojem mowy, gryzieniem pokarmów, żuciem, połykaniem, a także z pewnością siebie.

Wczesna utrata zębów mlecznych ma poważne konsekwencje. Może to być niedorozwój odcinka wyrostka zębowego, w którym brakuje zęba, zamykanie się luki przez zęby sąsiednie. Oznacza to, że nie będzie miejsca dla odpowiedniego zęba stałego.

Poza tym krzywy zgryz zwykle bardzo źle wpływa na samopoczucie dziecka, jego pewność siebie. Może być poważnym źródłem kompleksów, gdyż wpływa na nietypowy wygląd zębów, a nawet twarzy lub szczęki.

Wadliwy, krzywy zgryz może oznaczać problemy zdrowotne – takie jak między innymi trudność z zachowaniem właściwej higieny jamy ustnej, ubytki i krótszą żywotność uzębienia czy wyższe ryzyko wystąpienia infekcji bakteryjnych.

W zapobieganiu powstawania wad zgryzu ogromną rolę odgrywa profilaktyka przeciwpróchnicowa. Rodzic powinien zadbać o jak najszybsze wdrożenie odpowiednich nawyków higienicznych, ograniczyć ilość zjadanych przez malucha słodyczy i słodzonych napojów, a także zadbać o leczenie ubytków próchnicowych. 

Do pełnego zdiagnozowania zgryzu niezbędne jest badanie oraz wykonanie zdjęć rentgenowskich w celu zobrazowania położenia kości. Jest wiele metod leczenia wad zgryzu, które specjalista dostosowuje do danego problemu. Wadliwy zgryz, utrwalony nienoszeniem aparatu ortodontycznego w wieku dziecięcym, może być trudniejszy do korekty w wieku dorosłym.

Lepiej zapobiegać niż leczyć 

Leczenie młodszego malucha jest wskazane jedynie wtedy, gdy wada utrudnia codzienne funkcjonowanie lub jest bardzo widoczna. Ortodoncja dziecięca pozwala na diagnozę i leczenie wad zgryzu u dziecka w każdym wieku. Leczenie polega zwykle na noszeniu przez dziecko aparatu na zęby (ruchomego albo stałego), co zapobiegnie przykrym konsekwencjom.

Zwykle u maluchów poniżej 10. roku życia stosuje się wyjmowany aparat, zakładany na noc. Pomaga w prawidłowym rozwoju kości szczęk. U dzieci powyżej 10. roku życia stosuje się aparaty stałe. Dodatkowo można rozważyć wizytę u logopedy, który pomoże usprawnić pracę języka i pomoże w skutecznej korekcji wad wymowy.

Często występują wady złożone, a zadaniem ortodonty jest ustalenie, która jest najważniejsza i wiodąca. W niektórych przypadkach, zwykle u osób dorosłych, można też przeprowadzić operację szczęki. W przypadku zaawansowanych wad chirurgia szczękowo-twarzowa może okazać się wskazana.